Aan de rand van het Hollands Diep, waar Brabant het water kust, ligt het dorp Moerdijk met 1130 inwoners. Klein, maar met een geschiedenis die grootser is dan de meeste mensen vermoeden. Eeuwenlang was het een plek waar water, handel en oorlog elkaar ontmoetten en waar Brabant langzaam de zee terugwon.

Van onbewoonbaar naar strategische oversteekplaats
De naam Moerdijk verwijst naar het moer, het veen dat hier vroeger lag. In de middeleeuwen was dit gebied nog grotendeels drassig en onbewoonbaar. Pas toen mensen begonnen met het ontginnen van het veen en het aanleggen van dijken, ontstonden de eerste nederzettingen.
Het dorp Moerdijk zelf is relatief jong: het groeide pas echt in de 16e en 17e eeuw, toen de scheepvaart belangrijker werd. De ligging aan het Hollands Diep maakte het een strategische oversteekplaats tussen Noord-Brabant en Holland.

Met de komst van de veerpont tussen Moerdijk en Willemsdorp in Zuid-Holland kreeg het dorp economische betekenis. Er kwamen herbergen, scheepswerven en handelaren die profiteerden van het drukke verkeer over het water. De rivier bracht welvaart, maar ook gevaar. Overstromingen en dijkdoorbraken waren aan de orde van de dag. De bewoners vochten eeuwenlang tegen het water, en dat heeft het karakter van het dorp gevormd: nuchter, veerkrachtig en vasthoudend.

Langste brug van Europa
De echte ommekeer kwam in 1872, toen de eerste Moerdijkbrug werd geopend, toen nog de langste brug van Europa. De brug verbond Brabant met de Randstad en was een technisch hoogstandje voor zijn tijd. Ineens lag het dorp niet meer aan de rand van het land, maar in het midden van de verbinding tussen noord en zuid. Een tweede brug volgde in 1936, en later nog de imposante snelwegbrug van de A16. Het dorp dat ooit een veerplaats was, werd zo een symbool van verbinding.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg Moerdijk het zwaar te verduren. De bruggen waren van groot strategisch belang en werden meerdere keren gebombardeerd. In mei 1940 en opnieuw in 1944 werd in de omgeving fel gevochten. Veel huizen werden verwoest, en het dorp moest na de oorlog grotendeels worden heropgebouwd.

Dorpsleven naar de achtergrond
In de tweede helft van de twintigste eeuw veranderde het karakter van Moerdijk ingrijpend. Het agrarische leven maakte plaats voor industrie, met de aanleg van het Haven- en Industrieterrein Moerdijk in de jaren zestig. Dat groeide uit tot een van de grootste industriële havens van Nederland, met chemiebedrijven, logistiek en overslaghavens.

Hoewel het industrieterrein voor werkgelegenheid zorgde, betekende het ook dat het dorpsleven naar de achtergrond verdween. De oude dorpskern bleef, maar kreeg gezelschap van een landschap vol pijpen, kranen en schoorstenen.

Stukje oud Brabant
Industrie en leefbaarheid schuren steeds meer. De risico's voor inwoners werden heel duidelijk op 5 januari 2011 toen er in de middag brand uitbrak bij het bedrijf Chemie-Pack, dat helemaal uitbrandde. Er kwamen grote hoeveelheden chemische stoffen vrij in een grote rookwolk die tot over Dordrecht en omstreken trok. Minstens twintig hulpverleners moesten met gezondheidsklachten in het ziekenhuis behandeld worden. Daarnaast zijn minstens 150 gevallen bekend van andere personen met klachten na de brand. De totale kosten worden vooralsnog geschat op 71 miljoen euro.

Tegenwoordig telt Moerdijk enkele honderden inwoners. Het dorp ligt letterlijk in de schaduw van het enorme industriegebied dat dezelfde naam draagt, maar heeft zijn eigen karakter behouden. De rust, het uitzicht over het water en de herinnering aan eeuwen van strijd tegen de elementen maken het nog altijd een bijzondere plek. Wie over de Moerdijkbrug rijdt, denkt misschien aan files en vrachtwagens, maar wie afslaat naar het dorp, ontdekt een stukje oud Brabant waarvoor het eindsignaal bijna klinkt.