Presentator Sven de Laet van Omroep Brabant blikt tevreden terug op het debat. “Volgens mij was het een inhoudelijk goed debat. In het begin ging het er fel aan toe bij de discussie over asiel. Maar ik had het idee dat iedereen zich netjes aan de omgangsvormen heeft gehouden”, zegt De Laet. Hij had ook het idee dat lijsttrekkers het fijn vonden dat het thema water werd besproken bij het debat.

Wil je het debat nog eens zien of een fragment terugkijken? Dat kan via deze stream op YouTube.

Het Debat van het Zuiden is afgelopen, en in de woorden van onze eventmanager: 'hopelijk tot pas over vier jaar'.

Verslaggever Jan Waalen staat voor de laatste keer bij de zwevende kiezers. Er zijn nog vier kiezers die nog zweven. “Ik ben niet meer zwevend denk ik, maar ik stem niet op de zeven mensen die hier staan”, aldus zwevende kiezer Sjef. Een andere zwevende kiezer wordt aangesproken door het samenwerken waar het CDA op hamert, “maar ik weet nog niet of ik daarop ga stemmen.”
Waalen ziet dat de meeste zwevende kiezers bij PvdA-GroenLinks zijn geland “met een eenzame zwevende kiezer die bij de SP staat”, vertelt Waalen.

"Ik ben geboren en getogen in Venlo, ik heb het zuiden in mijn hart", zegt Wilders. "Maar ik zou nu de mensen in het zuiden willen vragen om mij te steunen. We moeten de instroom van asielzoekers stoppen."

Timmermans doet een beroep op de 'sociale meerderheid'. "Als zuiderling zeg ik ‘wij zijn de sociale meerderheid’". Timmermans heeft het over het verenigingsleven, dat volgens hem sterk is in het zuiden. “We kunnen samen vooruit."

Verslaggever Jan Waalen roept de zwevende kiezers opnieuw op om een plek in te nemen. Stefan zit nu bij het CDA en zat net nog bij D66. “Ik hou van het samenwerken, ik denk dat we dat moeten doen.” Hij heeft zelf net een huis gekocht, maar ziet toch het belang van het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek over 25 jaar tijd.

Een zwevende kiezer die bij de VVD is geland, is het daar niet mee eens. Deze zwevende kiezer heeft zelf ook een koophuis, “met zonnepanelen”, zegt hij. Hij is bang dat de kosten uit de pan lopen als de hypotheekrenteaftrek wordt afgeschaft.

Geert Wilders: “Het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek, zorgt er alleen maar voor dat er minder woningen beschikbaar komen.” De PVV voorman legt de link met statushouders. Volgens hem is er nauwelijks op te bouwen is tegen de hoeveelheid statushouders die woningen toegewezen kregen.

Het CDA wil de hypotheekrenteaftrek juist stapsgewijs afschaffen. "Het afschaffen is nodig in solidariteit met starters die nu de woningmarkt niet op komen."

Henri Bontenbal (CDA) zegt dat de problemen op de woningmarkt ook te maken hebben met de problemen op het stroomnet. “We moeten de procedures verkorten. Ook kunnen we bij bestaande dorpen woningen bijbouwen, daar is al infrastructuur. Als we iets aan leegstand kunnen doen, helpt dat ook”, aldus Bontenbal.

D66 wil speciaal voor studenten en ouderen extra woningen bouwen, vertelt Rob Jetten. Die laatste groep kan dan doorstromen uit te grote woningen naar kleinere alternatieven.

We kampen met stikstof en een overvol stroomnet. Hoe wil Joost Eerdmans dat oplossen? “Het ontbreekt aan realisme op dit dossier. Zolang er mensen binnen blijven komen bouw je alleen voor die mensen.” Eerdmans gelooft naar eigen zeggen ook niet in de stikstofproblematiek. Hij ziet heil in het beter gebruiken van bestaande gebouwen voor nieuwe woningen. Hij wil ook niet af van aardgas. “Bedrijven schreeuwen om een aansluiting op het elektriciteitsnet, dan moeten we niet stoppen met aardgas.”

Jimmy Dijk: “Voor hier in het zuiden wil ik iets afspreken. 57.000 woningen staan hier leeg. Laten we hel snel met elkaar afspreken dat leegstand bestraft wordt.” Dijk valt Timmermans aan: “U heeft het ministerie van Volkshuisvesting afgeschaft.” Timmermans reageert: “De fouten die we bij Rutte I en Rutte II hebben gemaakt, zullen we herstellen. Een aantal plannen van collega’s hier leiden tot hogere huren, dat moeten we ook voorkomen.”

Timmermans heeft lof voor Brainport, “maar het heeft de huizenprijzen ook enorm opgedreven”, ziet hij. “We moeten betaalbaar bouwen.” Volgens hem kan dat het beste in dorpen en steden: “Mensen willen daar heel graag blijven wonen. Betaalbaar bouwen is nodig.” GroenLinks-PvdA trekt daar de komende jaren 30 miljard voor uit.

Rob Jetten: “In bijna alle verkiezingsprogramma’s staan mooie plannen om de woningbouwopgave aan te pakken. Maar we moeten ook groots durven denken.” De partij wil daarom nieuwe steden oprichten.

Rob Jetten wil ‘grootst met een zachte G’ investeren in het zuiden, zegt hij. Het zuiden brengt ons veel, vindt ook Joost Eerdmans “Nederland moet dus wat teruggeven.” Zelf denkt hij aan minder migratie, meer welvaart en veiligheid.

De lijsttrekkers, hebben het nu over de mijnschade in Limburg en gaan zo debatteren over wonen. Dat is een van de belangrijkste thema’s van deze verkiezingen. De stikstofcrisis vertraagt het verlenen van bouwvergunningen, terwijl ook het overbelaste stroomnet voor problemen zorgt als het gaat om nieuwbouw. Ondertussen stijgen de huizenprijzen en worden de wachtlijsten voor een sociale huurwoning langer en langer. In dit artikel zetten we de problemen op de Brabantse woningmarkt op een rijtje.

Timmermans zegt dat zijn familie vroeger in de mijnen in Limburg heeft gewerkt en dat er nog steeds te weinig compensatie voor de mijnschade is. “Ik vind dat ook de huurders daar gecompenseerd moeten worden. Het gaat misschien om tientallen miljoenen of tot 150 miljoen, maar het zijn geen miljarden.” Volgens Timmermans moet de overheid hier verantwoordelijkheid nemen.

Verslaggever Jan Waalen staat bij de zwevende kiezers. “Het publiek is wat naar links opgeschoven”, valt Waalen op. Een zwevende kiezer zegt: “We vinden dat er meer aandacht voor water moet komen”. De kiezer ziet dat meer bij Rob Jetten. Een andere kiezer kon zich goed vinden in wat Henri Bontenbal zei.

Frans Timmermans pleit voor meer klimaatbeleid. “De mensen in Valkenburg zijn jaren na de watersnood nog steeds niet geholpen.” Hij is het niet eens met Joost Eerdmans. Die wil in Brussel terugkomen op klimaatregels en wil watersnood voorkomen met dijkverzwaringen. “Dat is niet voldoende”, zegt Timmermans. “Een rivier ruimte geven is goed, maar slechts een deel van de oplossing.”

Henri Bontenbal (CDA): "Je moet op dit soort zaken zoals klimaat en energie ook Europese focus en afspraken hebben. Maar als je die afspraken hebt gemaakt, moet je daar ook aan voldoen. Dat hebben we afgesproken."

Geert Wilders (PVV): "Voor 80 procent voldoen we aan de kaderrichtlijn water. Maar we moeten niet pikken dat als Europa zegt dat je aan een deel niet voldoet, dat je een boete krijgt voor alles. We moeten in Brussel zorgen dat we daar van af komen."

“We zijn water als iets gaan zien waar we altijd op kunnen rekenen, dat is over”, zegt Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA). “Dat betekent dat we met andere landen afspraken moeten maken over hun vervuiling. Maar ook in Nederland moeten we aan de slag.” Hij noemt onnodig watergebruik als een punt dat snel moet worden aangepakt.

Rob Jetten: “Water is leven. Daarom is het ook zo ontzettend jammer dat de PVV en BBB, met steun van VVD, het waterbeleid door de shredder hebben gehaald”, aldus de D66-er. Jimmy Dijk (SP) reageert: “Ons land staat bekend om schoon drinkwater. Dat moet wel zo blijven, maar we zien dat het achteruit gaat door vervuiling van bedrijven.”

Hoe voorkomen we dat water het nieuwe stikstofprobleem wordt? Bontenbal wil het over de leefomgeving hebben. “Water is heel lang vanzelfsprekend geweest, maar nu zijn er heel veel problemen.” Hij wil op zoek naar nieuwe waterbronnen en wil dat water zuiniger wordt gebruikt. Het CDA wil bedrijven ook dwingen om minder te vervuilen. “Dit kunnen we oplossen”, is zijn overtuiging.

Yesilgöz sluit zich daarbij aan. “Met alle kennis die Nederland heeft, kunnen we gezamenlijk zorgen dat water voor iedereen gezond en veilig blijft.

Het tweede thema is water. In het zuiden zijn er veel zorgen over het drinkwater. Ook is het water in de natuur niet genoeg en te vies. Meer dan de helft van de mensen in het zuiden vreest dat er in de toekomst niet voldoende drinkwater meer is. Lees hier meer.

Frans Timmermans: “Brainport is de meest technologisch ontwikkelde regio. Daarom moeten we niet gaan bezuinigen op onderwijs, maar daar juist in gaan investeren.” De lijsttrekker wil de Brainportregio daarmee versterken.

Henri Bontenbal (CDA) zoekt de verbinding op: “Het is belangrijk om respectvol te zijn naar je concurrenten. Ik denk dat dat belangrijk is een volgend kabinet, dat stabiel moet zijn.” Rob Jetten is enthousiast met hoe Brabanders met elkaar samenwerken. “In plaats van dat mensen klagen, pakken ze de telefoon op en regelen ze het binnen een week. Daar kunnen we in Den Haag een voorbeeld aan nemen.”

Eerdmans is het met Bontenbal eens. “Als je niet samenwerkt dan houdt het in Nederland op. Maar daar hoort uitsluiten ook niet bij.” Hij verwijst daarmee naar andere partijen die de PVV hebben uitgesloten van samenwerking. Wilders gaf even daarvoor het niet eerlijk te vinden dat andere partijen hem van te voren al hebben uitgesloten. "De kiezer moet bepalen."

Na het eerste debat kiest een deel van de zwevende kiezers een partij. Een man is bij JA21 gaan zitten. Hij vindt het terecht dat mensen worden geholpen, maar met ‘de foute mensen’ moet het klaar zijn, vindt hij.

Jimmy Dijk heeft iemand naar zijn partij gekregen. “Ik vind het wel oke als bepaalde dingen eens stevig gezegd worden, met name tegen meneer Wilders.”

Frans Timmermans (GroenLinks – PvdA): “We hebben gezien dat als je de opvang niet kan regelen, dan moet je de boten regelen. De eigenaren daarvan vragen veel geld”, zegt Timmermans. “Ik vind het van het allergrootste belang dat we de criminaliteit onder controle krijgen. Maar daarvoor is kleinschalige opvang van belang.”

Wilders heeft het niet allen verprutst, maar hij is ook een verrader, vindt SP-leider Jimmy Dijk. Mede dankzij de PVV moeten de armste gemeenten vluchtelingen opvangen, terwijl de rijkste amper iets hoeven te doen, vindt Dijk.

Wilders neemt het Dijk kwalijk dat de SP hem 'niet helpt'. “U bent een nepsocialist.” Dijk noemt Wilders daarop ‘clown Bassie’ die aan de zijlijn staat, terwijl Wilders zelf aan de macht was. Hierop raken de twee in een verhitte discussie, die voor het publiek amper te volgen is.

Henri Bontenbal (CDA) denkt dat we op nationaal niveau een aantal maatregelen moeten nemen. Een eerlijkere opvang lijkt hem rechtvaardig. “Maar we hebben gewoon vakbekwame bewindspersonen nodig in een stabiel kabinet, die dit kunnen uitvoeren”, zegt Bontenbal

Rob Jetten (D66): De rotte appels moeten we aanpakken en veel sneller aanzetten, zodat er meer draagvlak komt om mensen die wel vluchten voor oorlogsgeweld fatsoenlijk kunnen oppakken.

Geert Wilders valt Jetten daarop aan. "U zat in kabinetten die niets aan asiel hebben gedaan. We moeten af van het pappen en nathouden." Zoals altijd pleit Wilders voor een asielstop.

19.41 - VVD wil Spreidingswet afschaffen
“Er moeten minder mensen ons land inkomen”, vindt ook Dilan Yesilgöz van de VVD. Gevraagd naar wat zij wil met de Spreidingswet zegt ze dat ze die wil afschaffen. Ook haalt ze uit naar andere partijen, die niet genoeg zouden willen doen aan asiel

De eerste vraag van de avond is: hoe gaan de lijsttrekkers het asielvraagstuk oplossen? Wilders trapt af. “Nederlanders voelen zich nog steeds vreemden in hun eigen land. Wij zeggen: stop met het opvangen van asielzoekers.” De PVV leider wil het geld dat nu wordt gebruikt voor het opvangen van asielzoekers ten goede komt van de zorg.

Niet iedereen die vlucht kan in Nederland terecht, vindt Joost Eerdmans (JA21). Zijn partij is tegen de Spreidingswet en wil dat mensen die uit veilige landen komen teruggestuurd worden. “De voordeur dicht en de achterdeur open.”

Het eerste debatonderwerp is asiel en migratie. Brabanders vinden dat het belangrijkste thema tijdens deze verkiezingen, bleek eerder uit onderzoek van Kieskompas. De meeste mensen die migratie een belangrijk thema vinden, hebben daar een harde mening over. Lees hier meer.

Aan de lijsttrekkers de vraag: hoe gaan zij de asielproblemen oplossen?

Verslaggever Jan Waalen staat tussen zwevende kiezers, die nog niet weten op wie ze gaan stemmen. Op een tribune staan verschillende verdiepingen waar de kiezers deze avond hopelijk landen.

Het Debat van het Zuiden is begonnen. Kijk live via Omroep Brabant op tv, web en app.

Wat vinden en willen partijen eigenlijk? We maakten een samenvatting van de partijprogramma's op zes belangrijke verkiezingsthema's. Je vindt de handige tool hier.

VVD-lijsttrekker Yesilgöz sprak vlak voordat zij naar het Debat van het Zuiden moet nog een zaal vrijwilligers toe in Tilburg om hen te bedanken. Dat meldt de NOS. Zij richtte zich in haar toespraak via de media ook tot de PVV-kiezers. "Als u op de PVV blijft stemmen dan trekt dat stemmen weg bij een centrumrechts kabinet. Een stem op de PVV is daarmee een stem op Timmermans."

CDA en D66 moeten voor woensdag duidelijkheid geven aan de kiezer wat zij willen, vindt Yesilgöz. "Willen zij een links of een centrumrechts kabinet? Zolang de kiezer dat niet weet blijft die zweven."

Ook de ministers Brekelmans, Karremans en Heinen werden op het podium geroepen. Yesilgöz zegt dat de VVD laat zien naast goede plannen ook goede mensen te hebben, in tegenstelling tot partijen die alleen maar plannen hebben. Zij herhaalde dat de VVD geen regeringscoalitie met GL-PvdA mogelijk gaat maken.

In Volendam is PVV-leider Wilders op campagne. Hij zegt zich niet druk te maken dat veel partijen de PVV uitsluiten van regeringsdeelname, schrijft de NOS. "Als wij de grootste worden ontstaan er altijd andere werkelijkheden. De democratie is dat er eerst gestemd wordt en dat er daarna gekeken wordt wat er gebeurt."

Wilders is dan ook niet bang dat potentiële stemmers van de PVV naar andere partijen overlopen. "Nee, als je echt een ander asielbeleid wil, heb je alleen maar de PVV."

"Voor Geert Wilders is het zijn tweede debat, na zijn eerste grote optreden bij SBS6 afgelopen donderdag. Wilders heeft een grote achterban in het zuiden, maar de vraag is of alle kiezers die hem de vorige keer de grootste maken bereid zijn om weer op hem te stemmen.

Een van de partijen die deze mensen momenteel overwegen is JA21. Joost Eerdmans zal dan ook zijn best doen om rechtse kiezers bij de PVV en VVD weg te halen. De VVD heeft het aan twee kanten lastig: door JA21 op rechts en door CDA en D66 in het midden.

Henri Bontenbal is populair, maar zijn imago liep deze week wel een krasje op. Bij Nieuwsuur werd hij geconfronteerd met een jongen die van zijn christelijke school wel homo mag zijn, maar niet homo ‘mag doen’. Bontenbal vond dat niet kunnen, maar van hem mogen religieuze scholen wel botsen met het grondrecht op gelijkheid.

Frans Timmermans was er de vorige keer niet, maar is er vanavond wel bij. Ook hij zal het lastig krijgen van Rob Jetten. Daarnaast zoekt Jimmy Dijk van de SP de confrontatie met Timmermans regelmatig op deze campagne, met name over zorg (al is dat geen debatthema vanavond).

Op zijn beurt zal Timmerman Wilders aan kunnen vallen over de mijnschade in Limburg en het niet nakomen van de belofte om regionale ziekenhuizen volledig open te houden."

Nog maar twee jaar geleden vond het vorige Debat van het Zuiden plaats. Hoogtepunten uit dat debat waren onder meer de aanval van D66-voorman Rob Jetten op Geert Wilders. Jetten noemde hem toen de 'haatprediker op rechts'. Een kunstje dat hij vanavond ongetwijfeld over wil doen.

Hier vind je de alle hoogtepunten uit het vorige debat

De grootste groep Brabanders vindt Henri Bontenbal het meest geschikt als premier. Dat blijkt uit onderzoek van Kieskompas in opdracht van Omroep Brabant. Een derde van de Brabanders geeft in dat onderzoek aan Bontenbal het liefst als premiers te willen.

Zo'n 20 procent geeft aan iemand anders geschikter te vinden dan een lijsttrekker van de (waarschijnlijk) grootste partijen. Dat is een grotere groep dan de Brabanders die bijvoorbeeld Geert Wilders (14 procent) of Frans Timmermans (12 procent) het liefst in het torentje zien.

Lees hier meer over het onderzoek

De lijsttrekkers gingen vandaag nog op campagne. Dilan Yesilgöz (VVD) ging op pad in Tilburg en PVV-leider Geert Wilders hield een 'meet& greet' in Volendam. Jimmy Dijk van de SP ging flyeren in Den Bosch.

Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), Henri Bontenbal (CDA), Rob Jetten (D66) en Dilan Yesilgöz (VVD) ondertekenden vanochtend het stembusakkoord van lhbtiq+-organisatie COC. De SP, Volt en Partij voor de Dieren zetten daar ook hun handtekening onder.