Live | Emotionele dag in Stint-zaak: jarenlange celstraf geëist in Den bosch

Het was een lange dag voor de aanwezigen, maar de vierde zittingsdag zit erop. Morgen is de vijfde dag en dan komen de advocaten van de verdachten aan het woord.

Verdachten hebben zich weinig schuldbewust opgesteld en dat rekent het OM de bedrijfsleiders aan. Er wordt een straf van vijf jaar en vier maanden geëist tegen bedrijfsleiders Renzen en Noorlander. 

Niet alleen de twee Stint-directeuren Renzen en Noorlander staan terecht, maar ook de bedrijven Stint Urban Mobility (Stintum) en Stintum Holding BV. Tegen de bedrijven eist het OM boetes van 225.000 en 135.000 euro.

Zowel verdachten als nabestaanden horen de eis in stilte aan. 

"Hele jonge kinderen die op een stralende dag onderweg waren naar de start van een nieuwe schooldag", zegt de officier. Woorden zijn volgens haar niet toereikend voor wat er is gebeurd. "Waarom heeft het leven dit überhaupt in petto? Het is zo erg, zo verschrikkelijk."

De officier kijkt naar de omstandigheden van de mannen. Verdachten hebben een blanco strafblad dus dat werkt niet verzwarend. Ze hadden hun leven verder op orde, geen verslavingen en wel een dak boven hun hoofd. 

Het OM gaat er niet vanuit dat verdachten dit hebben gewild, maar ze vindt wel dat ze beter hadden moeten weten. "Verdachten hebben in de jaren honderden meldingen gekregen. Er kwamen notabene meerdere klanten op de lijn. Dat werd niet met enthousiasme ontvangen."

Ze probeerden hun straatje schoon te vegen. "Ze hebben steeds opnieuw hun eigen belang voorop gesteld", gaat de officier verder. Dat rekent het OM de twee sterk aan. 

Een paar uur na het dodelijke ongeluk in Oss is de handleiding van de Stint aangepast. In de handleiding, die oorspronkelijk verwees naar de machinerichtlijn en zogenoemde ISO-normen, werd de zin over de machinerichtlijn verwijderd.

Die aangepaste versie van de handleiding werd na het ongeluk naar het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (ILT) gestuurd. "Wij nemen het verdachten kwalijk dat ze het ministerie zo hebben bedonderd", zegt de officier. "Er is sprake van misleiding, op misleiding, op misleiding."

Het OM zegt dat er onwaarheden stonden in de handleiding van de Stint, bijvoorbeeld dat het vervoersmiddel voldeed aan de Machinerichtlijn en dat het traject voor een CE-keurmerk was doorlopen.

Daardoor zijn gebruikers misleid. "De meeste gebruikers gingen ervanuit dat de Stint veilig was. Ze hebben zich niet verdiept in de Machinerichtlijn. Ze gingen ervanuit dat de informatie in de handleiding klopte."

De zitting gaat weer verder. De officier verwacht nog drie kwartier nodig te hebben tot ze bij de strafeis komt. Het laatste stuk gaat over valsheid in geschrifte die de verdachten ten laste is gelegd. 

De zaak wordt weer stilgelegd voor een korte pauze. Nabestaanden huilen even bij elkaar uit voor ze de zaal verlaten.

Op verzoek van de verdediging is er door Baan Hofman Ongevallenanalyse ook een onderzoek uitgevoerd. Met dat onderzoek wil de verdediging volgens het OM de schuld in de schoenen schuiven van de bestuurster. Volgens Baan Hofman stapte ze af, draaide ze de gashendel open en stapte ze weer op. Het NFI weerlegt dit. 

Ook focust Baan Hofman te veel op de laatste camerabeelden. De officier noemt de conclusies van Baan Hofman onterecht en dat is kwalijk in zo'n precaire zaak. "In onze visie treft de bestuurster geen blaam. Ze heeft gestreden voor de kinderen, een strijd die ze niet heeft kunnen winnen."

De officier legt verschillende mogelijke scenario's uit die zijn onderzocht door het NFI. Daarbij is ook gekeken naar het handelen van de bestuurster. "Er is geen grond om aan te nemen dat de bestuurster de gashendel te laat losliet en dat ze de knijprem niet heeft gebruikt."

De verklaringen van de bestuurster worden door het OM als betrouwbaar gezien. Haar verhaal komt overeen met de verklaringen van andere getuigen. Ze kwam rustig aan rijden en ze wilde stoppen bij de spoorwegovergang. Wat ze ook probeerde, de Stint stopte niet met rijden. Ze heeft er alles aan gedaan om de kinderen en zichzelf te redden. 

De laatste meter reed de Stint iets meer dan vier kilometer per uur. Op het laatste moment stapte de bestuurster af. "Het duurt dan 0.3 seconde tot de trein tegen de Stint botst."

Tot zover is het over de Stint in het algemeen gegaan, maar nu gaat de officier terug naar die verschrikkelijke dag in Oss. "De bestuurster heeft twee kinderen afgezet bij de basisschool, daarna is ze doorgereden met vijf kinderen. Ze weet zich de exacte route niet meer te herinneren", vertelt de officier.

De vrouw weet zich wel te herinneren welke handelingen ze heeft uitgevoerd toen de Stint door bleef rijden bij de spoorwegovergang. Ze probeerde onder andere de mechanische rem en achteruit te gaan. Meerdere getuigen hebben de vrouw zien vechten met de Stint. Zo verklaart een jongen dat hij zag dat de bestuurster probeerde remmen, maar dat dat niet lukte. 

De nabestaanden luisteren in tranen mee en ze steunen elkaar.

Een bestuurder van een Stint hoeft geen rijbewijs te hebben. Je moet slechts ouder zijn dan zestien jaar. "Gelet op het specifieke karakter is de Stint haast te beschouwen als het meest kwetsbare voertuig op de Nederlandse wegen."

Verdachten zijn volgens het OM professionals op het gebied van kindervervoer. "Dat brengt een bijzondere verantwoordelijkheid met zich mee en een bijzondere zorgplicht. Een zorgplicht die beide verdachten jarenlang onvoldoende serieus hebben genomen."

Volgens het Openbaar Ministerie weet Renzen meer van de risico's en veiligheidsrisico's binnen zijn bedrijf dan hij in de verhoren wilde toegeven. Ontwerper Noorlander gaf volgens het OM minder algemene antwoorden tijdens verhoren en het strafproces. "Maar we hebben de indruk dat het product boven zijn hoofd is gegroeid. Hij kwam net van de universiteit en had nauwelijks werkervaring." 

Er waren veel problemen met Stints, maar het OM neemt verdachten vooral kwalijk dat de kern van deze problemen keer op keer niet werd aangepakt. "Accu vervangen, gashendel vervangen. Het zijn ad-hoc-oplossingen", zegt de officier. "Het is niet voor niets dat het TNO met een vernietigend oordeel over de Stint kwam."

Verdachten Renzen en Noorlander wezen volgens de officier veel te vaak naar de gebruiker, terwijl in de handleiding niet genoeg aandacht werd besteed aan noodsituaties.

De officier noemt meerdere meldingen van bestuurders die in een bocht, over een drempel of bij gladheid van het plateau zijn gevallen. Meerdere mensen hielden daar een gebroken been of voet aan over. Dat was niet het geval geweest als er een zitplek op de Stint zat voor de bestuurders.

De producenten hebben niet gezorgd voor een zitplaats, stevige handgrepen of een steun in de rug voor beter evenwicht. "Het had kunnen voorkomen dat ze van de Stint af vielen."

Lees hier meer over de technische problemen met de Stint.

De zitting gaat verder. Het gaat nog wel even duren eer het OM bij de strafeis komt.

Het gaat nu over het plateau waar de bestuurder van een Stint op staat. Blijkbaar kon de Stint gewoon doorrijden als er niemand op het plateau stond, bijvoorbeeld omdat de bestuurder van de staplaats afstapte of viel. Naar aanleiding van een klacht is het plateau aangepast. En dat noemt de officier 'de omgekeerde wereld'. "De verantwoordelijkheid ligt niet bij de gebruiker."

De zitting wordt heel even gepauzeerd. Over tien minuten gaan we door.

Er zat een noodstopvoorziening op de Stint, maar deze is er in 2014 afgehaald omdat de knop te vaak werd gebruikt als gewone rem. Het OM vindt dat de producenten onterecht hebben besloten de noodknop van de Stint te halen.

Het ontbreken van een noodknop kan gevaar opleveren, bijvoorbeeld op momenten dat een Stint onbedoeld doorrijdt terwijl de bestuurder wil remmen. De aanwezigheid van een noodknop is ook een voorschrift in de Machinerichtlijn. Dat is een Europese richtlijn met veiligheidscriteria waaraan machines moeten voldoen. 

De officier somt meerdere klachten over Stints op. Zo is er bij een kinderdagverblijf een accu ontploft. Een andere melding gaat over een Stint vlak bij een spoorwegovergang. Dit gebeurde een dag voor het ongeluk in Oss. "Toen de accu kapot ging op weg naar het speeltuintje begon de Stint te haperen", zegt de officier. 

De bestuurder heeft de elektrische bolderkar stilgezet. "Toen moest ze de Stint over het spoor duwen, waarbij ze hulp kreeg van twee vrouwen die de kinderen over het spoor brachten," vertelt de officier.

Een medewerker van het kinderdagverblijf heeft toen nog gezegd dat deze 'dingen echt onbetrouwbaar zijn'. 

De officier is bij bladzijde 111 van de 160 van het requisitoir. Het is een pittige zit voor de mensen in de zaal. Nabestaanden luisteren toe. Heel soms is er wat gefluister of een zucht van emotie te horen. 

De twee verdachten, Noorlander en Renzen, luisteren ook in alle stilte naar het verhaal van de officier. Op hun tafel staat een zakje drop en af en toe noteren ze iets op een notitieblokje.

Ook met de accu's van Stints waren problemen. "Er werden onnoemelijk veel accu's vervangen. Er waren meerdere meldingen van kokende, bolstaande en opgeblazen accu's, waardoor de brandweer meerdere keren heeft moeten uitrukken", vertelt de officier. 

Het grootste probleem is de remstroom. Als een bestuurder de Stint afremt, wordt de motor een generator en levert die stroom terug aan de accu. Vaak werd er met een volle accu gereden en daardoor konden de accu's de remstroom niet verwerken. 

Bij de Stint van het ongeluk in Oss is de accu meerdere keren vervangen. "Er zit steeds maar een paar maanden tussen. De laatste keer was 28 augustus 2018. Toen was er ook sprake van uitval van de Stint."

Het probleem met de vrijlooprem was bekend bij Renzen en Noorlander, zo blijkt uit een tapgesprek. Noorlander noemde de vrijloophendel daarin een goede functie, omdat je in noodsituaties niet wilt dat de rem er meteen op gaat. Renzen zei dat zo’n vrijloop dan in elk geval op een duidelijkere en beter bereikbare plek moet zitten. Noorlander merkte op dat het in de praktijk vaak nét goed gaat. 

Ook hebben ze de knijprem als mogelijke parkeerrem besproken. Dat is volgens Noorlander een simpelere oplossing. In het getapte gesprek benoemden Renzen en Noorlander daarmee precies het probleem rond de vrijlooprem.

Op de as van de motor zit een elektromagnetische rem die automatisch in werking treedt zodra een Stint stilstaat. Zo’n rem werkt op stroom: zodra de spanning wegvalt, grijpt de rem aan en blokkeert hij de as. Met een hendel bij het linker achterwiel kan die rem worden uitgezet. Dat werkt in feite als een parkeerrem, want een aparte vrijloopbeveiliging is er niet.

Volgens onderzoeksinstituut TNO moet een voertuig altijd verplaatst kunnen worden als het stilvalt, bijvoorbeeld om het naar een veilige plek te duwen. Daarvoor is het belangrijk dat de parkeerrem makkelijk los te zetten is. In dit geval zat die vrijlooprem op een onhandige plek en was hij niet eenvoudig te bedienen. 

De officier benoemt ook dat 'de handelingen die van een bestuurder worden gevraagd volgens TNO niet intuïtief zijn en tevens niet snel uit te voeren'. 

De zitting begint weer. Officier Van Hees neemt het woord en gaat verder over de technische aspecten van de Stint. Op 23 mei 2017 kwam de eerste melding van een gebroken terugkeerveer.

Daarna volgt een waslijst aan meldingen van kapotte veren en gebroken gashendels. Bij enkele incidenten leidde dit tot gevaarlijke situaties of lichamelijk letsel. Betere veren kwamen in juni 2018 beschikbaar. De Stintproducent zou vijfhonderd Stints hebben uitgerust met een nieuwe terugkeerveer.

Een paar dagen voor het dodelijke ongeluk in Oss kwamen er nog steeds meldingen bij het bedrijf binnen. "Door deze meldingen worden verdachten er eens te meer op gewezen dat het gevaarlijk is."

Tijdens een verhoor heeft Noorlander gezegd dat de breuken van veren bij Stints wel bekend waren, maar dat het zou gaan om Stints van PostNL. Dus niet om Stints waar kinderen in werden vervoerd. Dat klopt niet volgens het OM, want er waren al wel eerder meldingen van BSO's. De officier is van mening dat Noorlander het probleem klein probeerde te houden. Er had een terugroepactie moeten plaatsvinden.

De zitting wordt geschorst. Om kwart voor twee gaan we verder.

Officier Van Hees gaat verder over de nuldraad. Dat is een blauwe elektriciteitsdraad die zorgt voor de toevoer van stroom. Als deze nuldraad breekt kan je de snelheid van een Stint niet meer met de gashendel regelen. Je kunt de Stint bij zo'n kabelbreuk alleen stoppen door de contactsleutel om te draaien. 

De handleiding van de motorcontroller zegt dat het anders moet. Er staan in handleidingen meerdere adviezen hoe je het goed moet installeren. Noorlander zei dat hij dit voor het ongeluk allemaal niet wist, maar volgens de officier wist hij dat wel. 

Bij de Stints van Okido is ontdekt dat de verbinding van de nuldraad en de gashendel te los was. De draad kon makkelijk losraken en dat zou ervoor kunnen zorgen dat de Stint naar de maximale snelheid gaat. In dat geval is de Stint moeilijk te stoppen. 

Enkele dagen voor het dodelijk ongeluk, op 16 september 2018, is er een mail geweest van een technisch directeur van een Deens bedrijf. Hij zei daarin dat 'de Stint storingsgevoelig is en dat er alle reden is om alle Stints aan te passen'. Daarop deden verdachten niets. 

Officier Kramer vindt dat je er als fabrikant alles aan moet doen om je product zo veilig mogelijk te maken. "De houding van verdachten vinden wij kwetsend en misplaatst. Je moet zelf willen dat je product wordt getest. Je moet je schamen dat je dat niet hebt gedaan"

Volgens het OM stond veiligheid niet voorop bij de mannen. Het moest op papier in orde zijn, maar dat was belangrijker dan dat het in werkelijkheid goed was. Verdachten wisten dat niet alles volgens de normen was en daar hebben ze over gelogen tegen de overheid en de klanten.

Bij de Stint was geen enkele kabel afgeschermd, terwijl dat wel moest volgens de handleiding van de motorcontroller. Dat was nodig om te voorkomen dat elektromagnetische straling van buiten invloed kon hebben op de Stint. "In een goedkoop koffiezetapparaat is de bekabeling beter", zegt officier Kramer. De bedrading was in de doos 'gekwakt'. En deskundige spreekt volgens de officier zelfs van 'een spaghetti aan kabels'.

Ook bleek de behuizing waar de motorcontroller in zat niet goed genoeg. En er deugde volgens een deskundige nog meer niet. "Als de Stint door een storing vol gas gaat, is hij niet meer te stoppen."

De verdachten leggen volgens de officier eventuele risico's bij de gebruiker neer door middel van instructies. "Terwijl die ook in het ontwerp opgelost konden worden. Een bijzonder voorbeeld is schade aan elektronische componenten. Dat moest voorkomen worden door niet door plassen te rijden. In Nederland? Waar het vaak regent?"

De officier noemt de houding van verdachten tekenend. "Ze proberen hun eigen straatje zoveel als mogelijk schoon te vegen", zegt ze. "Het gaat niet zomaar om veiligheid, maar om de veiligheid van vele jonge kinderen." 

Officier Kramer komt weer aan het woord. Ze vertelt dat bij de eerste Stint discussie was over of het een voertuig of een machine was. Ze snapt dat dat voor onduidelijkheden heeft gezorgd, maar 'dat verdachten er van meet af aan blijk van gaven te weten dat ze ook moesten voldoen aan de Machinerichtlijn'. Bovendien moet je als fabrikant weten welke veiligheidseisen er worden gesteld. 

Het OM vervolgt zijn verhaal over de remvertraging van de Stint. "Als er een mechanische rem op zat dan moet er van de leverancier van de motorcontroller een schakelaar in de remhendel zitten. De hendel schakelt de aandrijving uit als er geremd wordt. Dit zat er niet op en daardoor kon de Stint doorrijden als je de rem inkneep", legt officier Patrick van Hees uit.  

Het weglaten van een remschakelaar noemt hij 'een onvergeeflijke fout'. Na het dodelijke ongeluk zijn de bolderkarren wel uitgerust met een remschakelaar. Noorlander zou waarschuwingen van de motorfabrikant aanvankelijk hebben genegeerd. Dat maakte de Stint schadelijk, beargumenteerde de officier. "Als je voorschriften in een rood vak ziet als een suggestie, is er duidelijk iets mis met je beoordelingsvermogen", zei hij.

Na een korte pauze is iedereen weer op adem gekomen. Nabestaanden en andere aanwezigen nemen plaats in de zaal. Ze hebben kussentjes meegenomen om de lange zit op de houten banken een beetje comfortabel te maken. 

De officier heeft het eerste hoofdstuk afgerond. Over tien minuten gaat de zaak verder.

De officier komt nog even terug op de meldingen die voor het ongeluk al zijn gedaan over het vervoersmiddel. In 2015 sprak een kinderopvang van een Stint die ver doorrolt. In 2017 komt er een melding dat een volle Stint doorschiet en dat dat 'absoluut niet veilig is'. Een ander kinderdagverblijf klaagt ook dat hun Stint niet goed remt, zeker niet bij een nat wegdek. 

Datzelfde jaar botste een medewerker van een opvang bijna op een auto doordat de Stint waar ze mee reed niet snel genoeg tot stilstand kwam. "Ook in de overige meldingen komt dat vaak terug: 'Stint remt niet goed. Stint heeft een lange remweg'. Verdachten zijn er dus extra op gewezen."

Uit tapgesprekken blijkt dat binnen het bedrijf al jaren werd gesproken over het remsysteem. Renzen geeft in een van de gesprekken zelfs aan dat de oplossing eigenlijk helemaal niet zo moeilijk is. 

In 2011 kwam de Stint op de markt. Toen werd het vervoersmiddel gekeurd. In 2014 kwam er een verbeterde versie en die werd niet gekeurd. "En dus is elke Stint daarna een illegaal voertuig is", zegt de officier. 

Na het ongeluk in Oss hebben de bedrijfsleiders, die vandaag in het verdachtenbankje zitten, zelf remtesten laten uitvoeren door de Duitse keuringsorganisatie TÜV. Uit dat rapport bleek dat de remsystemen wel werkten, maar deze uitkomsten zijn door de bedrijfsleiders 'op een kwalijke manier gemanipuleerd'. "Dit zegt veel over het manipulatieve en onbetrouwbare karakter van de verdachten", zegt de aanklager.

In een telefoongesprek heeft Renzen tegen Noorlander gezegd dat hij niet bang is dat de Stint niet door de keuring komt. Hij heeft het over een 'goochelaar' die de Stint wel door de test kan krijgen. 

De kern van de strafzaak draait volgens het OM om de gebreken van het voertuig dat in 2011 op de markt werd gebracht en daarna steeds is aangepast. "Essentiële veiligheidsvoorzieningen ontbraken en het ontwerp voldeed niet aan de wettelijke eisen."

Volgens het OM hebben de ondernemers diverse problemen niet adequaat verholpen aan het product waarmee dagelijks duizenden kinderen werden opgehaald van school. "Het was een kwestie van tijd totdat er een ongeval zou gebeuren."

Ook gaat het over het remsysteem van de Stint. "Uit verschillende onderzoeken door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) blijkt dat de remvertraging niet naar behoren werkten", zegt de officier. 

Volgens de officier zijn er een aantal dingen die in het oog springen. In 2017 is een projectplan opgesteld waarin op dat moment al melding werd gedaan van op hol slaande Stints of andere problemen met het vervoersmiddel. Het ging om meer dan 2700 meldingen. "Dat zijn er 41 per week", zegt de officier.

Op dit soort meldingen hebben bedrijfsleiders Peter Noorlander en Edwin Renzen steeds gereageerd en ze probeerden de problemen te verhelpen. "Nieuwe accu's en soms een nieuwe Stint. Deze oplossing zien wij als pleisters plakken zonder de oorzaak goed aan te pakken."

De officier gaat terug naar de tijd voor het ongeluk. "Het was duidelijk dat verdachte een gat in de markt had ontdekt. De Stint werd enthousiast ontvangen. Het zag er gezellig uit met felle kleuren", vertelt ze. "We gaan ervanuit dat ze goede intenties hadden met het bedenken van de Stint."

Toch waren er volgens de officier ook voor het ongeluk al zorgen over de veiligheid. In 2014 stelde een vader vragen aan de BSO van zijn zoon. Hij vond de Stint gevaarlijk. "Een medewerkster van de BSO vroeg aan verdachte of er filmpjes waren of iets anders om het onveilige gevoel weg te nemen." Daarop kwam onder andere het antwoord dat je 'als je je in het verkeer begeeft er altijd risico's zijn.'

Het zal een lange dag worden. Het Openbaar Ministerie (OM) verwacht acht uur nodig te hebben. De twee officieren Janine Kramer en Patrick van Hees delen dikke mappen met daarin het requisitoir uit aan de rechter en advocaten. 

De zaak kent een 'intens verdrietige aanleiding', begint officier van justitie Janine Kramer haar voordracht. "Op 20 september 2018 kwamen in Oss vier kinderen om het leven door een afschuwelijk ongeval. Een Stint met kinderen kwam op het spoor terecht, met fatale gevolgen voor Dana, Liva, Fleur en Kris." Een vijfde kind en de begeleidster raakten zwaargewond. "Het ongeval had een enorme impact. Niet alleen in Oss, het hele land leefde mee."

Vandaag begint de vierde zittingsdag in de Stint-zaak. Op de eerste en tweede dag werd vooral gekeken naar hoe de Stint werkt en of deze wel aan de eisen voldeed. Bedrijfsleiders Peter Noorlander en Edwin Renzen kwamen aan het woord. De derde dag was een emotionele met verklaringen van slachtoffers en nabestaanden. Vandaag gaat de zitting verder met een requisitoir van de officier van justitie. 

Nog even kort wat er in september 2018 is gebeurd: een elektrische bolderkar werd geschept door een trein op een spoorwegovergang in Oss. Dana (8), Liva (4), Fleur (6) en Kris (4) kwamen om het leven. De begeleidster en de toen 11-jarige Indy raakten zwaargewond. Uit onderzoek is gebleken dat het niet ging om een technisch mankement, een storing of een menselijke fout.

Hier lees je alle verhalen over het ongeluk met de Stint in Oss.